W okolicach Włocławka udało mi się namierzyć tylko trzy większe schrony betonowe, wszystkie typu Regelbau 668. Są to schrony przeznaczone dla sześcioosobowej załogi gwarantujące dość bezpieczne i komfortowe warunki. Nie wiem w jakim stopniu wyposażone były znalezione schrony, bo śladów wyposażenia pozostało niewiele, nie wiem nawet czy były one w pełni ukończone.

R668 to schron betonowy o wymiarach około 7x7,5 metra, wysoki na około 4 metry. Zazwyczaj schrony te były budowane w taki sposób, że schron niemal w całości był zagłębiony w gruncie – tak też zostały postawione te w „twierdzy” Włocławek. Łączna objętość bryły schronu to prawie 210 metrów sześciennych, ale przestrzeń użytkowa to około 30 metrów sześciennych. Wszystko dlatego, że zewnętrzne ściany schronu miały grubość 1,5 metra, wewnętrzne prawie metr. Nawet podłoga schronu była grubości ponad 80 cm, strop podobnie jak ściany miał grubość około 1,5 metra. Wszystko oczywiście zbrojone stalą, strop dodatkowo od spodu wzmocniony był blachą stalową.

Schron składał się z trzech pomieszczeń: przedsionka, śluzy gazowej i izby załogi (izby mieszkalnej, izby pogotowia). Główna izba miała powierzchnię około 2,8 x 4 metra, więc przy pełnym wyposażeniu schronu nie było zbyt wiele wolnego miejsca. Do schronu prowadziło jedno wejście główne chronione kratą lub drzwiami, następnie. Między kolejnymi pomieszczeniami znajdowały się drzwi stalowe, w tym jedne gazoszczelne. W sytuacji awaryjnej schron można było opuścić przez wyjście awaryjne bezpośrednio z izby załogi.

Jak już wspominałem standardowa załoga schronu składała się z 6 osób, ale w sytuacji awaryjnej wewnątrz mogło schronić się nawet 18 osób – mogły tam przeczekać np. nalot, ostrzał artyleryjski a nawet bezpośredni atak piechoty wroga do czasu nadejścia pomocy. Długoterminowe zamieszkanie w takim schronie nie wchodziło raczej w grę, ale kilkudniowa służba raczej nie była problemem – zawsze to bardziej komfortowe warunki niż schron ziemny.

Schrony R668 budowane były bardzo często jako zaplecze dla pozycji obronnych składających się z „tobruków”, bardzo często takie małe schrony stawiane były w bezpośrednim sąsiedztwie R668, ale z takim rozwiązaniem tu się nie spotkałem. Schrony R668 stoją za linią obrony składającą się z ringstandów. Prawdopodobnie załoga R668 w przypadku alarmu miała obsadzić „tobruki”.

Katalogowe wyposażenie schronu typu Regelbau 668 było dość bogate, jednak nie każda zbudowana sztuka doczekała się pełnego wyposażenia, ale praktycznie każdy schron był przygotowany do właściwego doposażenia.

A – przedsionek    B – śluza gazowa     C – izba załogi

1 - wejście chronione kratą
2 – szafka na skażoną odzież
3 – nisza na wysuwaną antenę
4 – drzwi stalowe przeciwgazowe
5 - przenośna toaleta
6 – drzwi stalowe
7 – wysuwany peryskop obserwacyjny
8 – przewód kominowy
9 – pobór powietrza
10 – piec
11 – prycze załogi
12 – filtrowentylator
13 – szafki (skrzynki) na rzeczy załogi
14 – radiostacja
15 – wyjście awaryjne z drzwiami pancernymi

Póki co udało mi się odnaleźć jedynie trzy cztery takie schrony, wszystkie w okolicach Piotrkowa Kuj. (to miejsce musiało być wyjątkowo ważne dla okupantów, być może z powodu biegnącej przez Piotrków linii kolejowej oraz postawionego tam tuż przed wojną dworca). Stan schronów jest bardzo różny. Jeden z nich jest dostępny bez problemu, lekko przysypane wejście i woda w środku nie są wielką przeszkodą. W schronie zachowało się sporo elementów wyposażenia.

Drugi ze schronów jest zasypany częściowo, choć widać, że da się wczołgać do środka (póki co podczas samotnej wycieczki nie ryzykowałem wejścia). Trzeci jest natomiast całkowicie zasypany, porośnięty chwastami i przysypany kamieniami. Z wejścia wyrastają krzewy – nie ma możliwości dostania się do środka. Przy żadnym schronie nie zachowały się ślady wyjścia ewakuacyjnego ani wyposażenia zewnętrznego np. kominów lub kopuł anten.

Czwarty schron odnalazłem w Opatowicach, choć nie jestem do końca pewien, czy to R668, z ziemi wystaje jedynie krawędź nadproża. Kształt tego nadproża i wielkość schronu pasują do R668, dlatego zakładam, że i tu taki został postawiony.

Wszystkie schrony znajdują się na terenach prywatnych, więc dokładniejsze badania wymagałyby zgody właścicieli.

Krótki film o schronach Regelbau 668 w Świeszu

Widok od strony wejścia do schronu

Widok schronu "od strony atakującego"

Wejście do schronu R668

Strop schronu R668 - niestety nie ma śladu po wyposażeniu

Nadproże nad wejściem do schronu

Nadproże nad wejściem do schronu - widok z góry

Nisze na lampkę sygnalizacyjną (latarkę) oraz na kable

Wejście do śluzy gazowej - tu powinny być drzwi

Blacha stropowa - wzmacniała strop i zapobiegała osypywaniu się kawałków betonu na załogę

Nisza przy wejściu do śluzy